De wijde wereld is ons web

Mijn Ghana-avontuur zit erop. Dat begon op dinsdag 6 maart. Die avond kwam ik aan in Epoefie en trof ik een grote spin aan boven mijn bed. 'Om je te verwelkomen', zei Cecilia. Gedurende elf weken had ik vaak spinnen in mijn kamer en voelde ik me steeds welkom. Het Twi-woord (de taal van de Ashanti) voor spin is 'anansi'. De spin Anansi is hoofdpersoon in vele verhalen uit de oude Goudkust-regio. Anansi is slim, en ook sluw. Hij beleeft van alles, doet soms domme dingen en zijn gedrag vormt een voorbeeld voor gewenst of ongewenst gedrag. Slaven namen de Anansi-verhalen mee de oceaan over, naar onder meer het huidige Suriname. In de late twintigste eeuw vonden de verhalen een weg naar Nederland.

Daar was het, dat ik een paar jaar geleden 'De zwarte met het witte hart' las. In dit boek laat Arthur Japin hoofdpersoon Kwasi Boachi een gedicht citeren:

'Kinderen van de spin Anansi zijn wij
En de wijde wereld is ons web
Liefde, lust of lot
Brengt ons naar de verste punten
Waarheen we in dat wereldweb ook gaan
Overal zijn er draden om te grijpen
En draden om los te laten'

In de afgelopen weken heb ik vaak aan deze regels moeten denken. In het land waar de Anansi-verhalen zijn ontstaan en nog steeds een belangrijke rol hebben. Het was niet voor niets dat de zesjarige ademloos naar zijn moeder luisterde toen zij mij een Anansi-verhaal vertelde.

In de afgelopen drie maanden heb ik Ghana beter leren kennen. Het is een land waarin vrijwel alle aspecten van het dagelijks leven anders gaan dan hier. Een land waarin een driejarige probleemloos op blote voeten door gras en struiken rent, maar bang is voor een fiets. Waar het Britse kolonialisme voorbij is, maar Britse voetbalclubs nog altijd het populairst zijn. Misschien waren het de Ghanezen wel, voetballiefhebbers pur sang, die Chelsea - zonder Ghanees Essien, maar met een sleutelrol voor Ivoriaan Drogba - afgelopen zaterdag naar de overwinning in de Champions League schreeuwden. Een land ook dat werk maakt van onderwijs, en tezelfdertijd tijdens de les vaak geen aandacht heeft voor de ontwikkeling van de individuele leerling. Een land dat zichtbaar vecht tegen corruptie, terwijl iedere taxi- of trotrochauffeur bij politiecontroles een cedi in zijn rijbewijs stopt. Waar geleefd wordt in en met de natuur, maar die ook gevreesd moet worden. Afgelopen zaterdag maakte een fikse storm in Cape Coast twee slachtoffers toen een boom op een containerwinkelje waaide. Een moeder en haar tienjarige kind kwamen om.

Veel zaken zijn of lijken in Ghana niet geregeld. Dat levert eindeloze mogelijkheden op; het landelijke motto lijkt 'no problem'. Als je geduld of geld hebt - of allebei - kan er veel. Duurzaamheid kennen Ghanezen nog niet. Ze weten zich geen raad met enorme hoeveelheden plastic. Europa en de VS zijn grote voorbeelden op gebied van de welvaart, terwijl de traditionele stambeschavingen worden gekoesterd. Ik kreeg op mijn kop in de trotro toen ik per ongeluk met mijn linkerhand geld aangaf. Dat hoort niet - groeten, eten en iets aangeven doe je met rechts.

Ghana is Afrika voor beginners, wordt vaak gezegd. Het land is stabiel qua politiek en economie, en een voorbeeld voor andere Afrikaanse landen. Het is er veilig en reizen bleek er goed te doen - zelfs voor een alleenreizende vrouwelijke blanke. Tegelijkertijd is Ghana Afrika voor gevorderden, schreef één van mijn reisgidsen. Het is ongerept, puur en zonder massatoerisme. Safari doe je te voet, de diepte opzoeken in de lokale samenleving is eenvoudig. Ik kon er gemakkelijk oude vrienden opzoeken, en nieuwe vrienden maken.

Ghanezen zijn vrolijk en trots, zelfs als er veel tegenzit. Zoals toen op mijn vertrekdag, drie dagen geleden, de auto na een enorme bui niet kon starten. De kinderen konden niet naar school: de weg was deels weggespoeld, de schoolbus was al voorbij en de eigen auto deed het niet meer. Fynn en Cecilia propten zich naast elkaar op de bijrijdersstoel van de in allerijl geregelde taxi. Twee grote mensen op één stoel, die de slappe lach kregen toen Cecilia half over de versnellingspook moest hangen. Of toen we in de Ashanti-regio door de goudmijnen reden, en een ieder de aanblik enorm ontmoedigend vond. Ze wijzen naar de Chinezen, maar net toen ik de grens van mijn incasseringsvermogen naderde, stak onze chauffeur zijn hoofd uit het raampje en groette één van de zo gevreesde Chinezen: 'Ni hao!' Onze bedrukte gezichten konden niet anders dan schateren. In Ghana leeft men bij de dag, met een gulle lach.

Trots was én is Ghana op het bezoek dat Barack en Michelle Obama in 2009 aan het land brachten. Het was het eerste land in 'donker Afrika' dat het verse presidentspaar bezocht. Obama is extreem populair in Ghana, door het land dat hij vertegenwoordigt en door zijn kleur. Michelle Obama bleek nazaat van slaven, en bezocht één van de slavenforten. Bijgaande foto's van typisch Ghanese taferelen zijn daar, bij Fort Elmina, gemaakt. Op 11 juli 2009 sprak Barack Obama in Accra de volgende woorden: 'Jullie in Ghana laten ons een gezicht van Afrika zien waar de wereld, gefocust op tragedie en een schreeuw om liefdadigheid, te vaak overheen kijkt.'

Reizen door Ghana was heel vaak heel leuk, soms vermoeiend of verbijsterend en alle dagen de moeite waard. Ik heb enorm genoten van de afgelopen maanden. Misschien staan de mooiste verhalen niet op dit blog, omdat het er teveel zijn of ik er de juiste woorden niet voor kon vinden. De mooiste foto's staan er sowieso niet. Dat zijn portretten, die ik niet op het wereldwijde web wilde zetten. Wat was het goed om indrukken op te schrijven, en een feest om alle reacties te lezen, op het blog, via mijn Facebook- en twitter-account, mails, smsjes en telefoontjes.

Kinderen van de spin Anansi zijn wij, en de wijde wereld is ons web.

- Medaase paa! -